Voorlopige bescherming van de bunkers en loopgraven van de Nordabschnitt bij het Mastenbos en van een Belgische bunker uit de Eerste Wereldoorlog in Kapellen door minister-president Geert Bourgeois

“De zwaar uitgebouwde verdedigingswerken getuigen van het strategische belang van de havenstad Antwerpen. De Belgische bunkers zijn bovendien de oudst gekende bunkers in Vlaanderen. Voor een goed bewaard exemplaar in Kapellen wordt een aparte beschermingsprocedure opgestart. Het is belangrijk dat we ons oorlogserfgoed bewaren om de huidige en toekomstige generaties te herinneren aan deze geschiedenis.”, zegt minister-president Geert Bourgeois.

Deze bescherming omvat een groot aantal bunkers, loopgraven en andere veldversterkingen in en ten zuidwesten van het Mastenbos in Kapellen, die tijdens de Eerste Wereldoorlog en Tweede Wereldoorlog zijn opgetrokken. Het merendeel van deze structuren is opgetrokken als onderdeel van de Nordabschnitt. De Nordabschnitt is een Duitse stelling uit de Eerste Wereldoorlog, die ten noordoosten van Antwerpen werd aangelegd. De stelling ligt tussen de Schelde stroomafwaarts en het kanaal Dessel-Schoten. Samen met de Hollandstellung en de Turnhoutkanalstellung moest de Nordabschnitt een eventuele geallieerde aanval vanuit het neutrale Nederland opvangen.

De Nordabschnitt werd min of meer aangelegd langs het tracé van de forten en schansen van de Buitenlinie, die het Belgisch leger voor de oorlog voor de Vesting Antwerpen had aangelegd. In de intervallen tussen de forten en schansen had het Belgisch leger tijdens de eerste oorlogsmaanden veldversterkingen en bunkers opgetrokken.

De Nordabschnitt was op verschillende niveaus georganiseerd in sectoren. In dit dossier zijn de bunkers en loopgraven geselecteerd, die tot een bataljonssector behoorden. Bijna alle bunkers uit deze sector zijn bewaard, waardoor het een gaaf bewaard ensemble aan bunkers betreft. Het geheel is representatief voor de opbouw van een dergelijke sector. Net zoals elders in de Stellung Antwerpen werd de bunkertypologie van de Kaiserliche Fortifikation Antwerpen gebruikt. Door het gebruik van standaardontwerpen hoopte de Duitse legerleiding de bunkers sneller en efficiënter te bouwen. De site heeft een grote historische contextwaarde, omdat de opbouw van het loopgravensysteem met gevechtsloopgraven en verbindingsloopgraven en de inplanting van de vele bunkertypes in de loopgraven op het terrein kan afgelezen worden.

Tijdens het interbellum werden nieuwe stellingen gebouwd, waaronder de Antitankgracht die tussen de forten en schansen van de voormalige Buitenlinie werd aangelegd. Achter de Antitankgracht werden aan het begin van de Tweede Wereldoorlog uitgebreide veldversterkingen in opeenvolgende linies uitgebouwd, met kuilen voor fuseliers en mitrailleurs, die met elkaar verbonden werden via verbindingsgangen. Wallen werden opgeworpen om de vijand onder vuur te nemen. Zo een geheel aan veldversterkingen is in het noorden van het Mastenbos bewaard en wordt ook beschermd. In het Mastenbos vinden we dus een opmerkelijk divers pakket aan loopgraventypes en andere veldversterkingen die ten tijde van de Eerste en Tweede Wereldoorlog werden aangelegd.

Sommige Duitse bunkers van de Nordabschnitt werden aangepast, zodat ze gebruikt konden worden in het nieuwe defensiesysteem. Vele bunkers zijn de voorbije jaren ingericht als vleermuizenschuilplaats. Via de vele wandelpaden en het recent aangelegde loopgravenpad kunnen de overblijfselen bezichtigd worden.

Procedure

Na de voorlopige bescherming organiseert het gemeentebestuur een openbaar onderzoek. Op die manier heeft iedereen de kans om opmerkingen of bezwaren kenbaar te maken bij de gemeente. Binnen negen maanden beslist de Vlaamse minister van Onroerend Erfgoed over een definitieve bescherming.