Optimisme zit in mijn genen

Wilrijk

"Hoe ik 90 ben geworden? Ik heb nooit sport beoefend of diëten gevolgd. Maar ik ben een optimist. Het zit bij mij in de genen. Ik kan gaan slapen mét een probleem, maar 's morgens is dat weg." Voor ons zit Antwerps liberaal boegbeeld Karel Poma, ooit de eerste 'groene minister', verzetsman in de oorlog en bovenal Beerschotter in hart en nieren. "Maar als ik moet kiezen tussen de stad Antwerpen en Beerschot, ga ik voor één grote ploeg in een nieuw stadion."

Philippe Truyts

Karel Poma werd geboren in 1920, het jaar van de Olympische Spelen in Antwerpen. In de werkkamer van zijn fraaie Wilrijkse huis - waar zijn echtgenote Juliette (86) ons verwent met koffie en appelcake - wordt hij omarmd door boeken over politiek, wetenschap en filosofie. "Ik ben scheikundige van opleiding. Maar ik blijf pleiten voor een brede algemene vorming." Op twee titels is hij erg fier: "Ik ben de enige baron die ook minister van Staat is." En vorig jaar kreeg hij de Prijs voor Vrijzinnig Humanisme.

Oorlog

Een universiteit was er niet in het vooroorlogse Antwerpen, dus trok de jonge Poma na het Antwerpse atheneum in 1938 naar Gent. Een periode getekend door de oorlog. "Ik ben in het verzet gegaan. Dat begon met de clandestiene pers. Ik bracht de teksten naar de drukker, op de ravitailleringsdienst van de stad. Maar ik ondernam nog veel gevaarlijkere missies. Zo moesten we eens met drie man handgranaten en pistolen overbrengen van Antwerpen naar Gent. Op Linkeroever zagen we een wagon van de Wehrmacht staan. Aan boord: één officier. Hij riep ons met onze bagage en al binnen. Maar hij begon met ons te kletsen. Naar die tassen keek hij niet om. Word ik daar betrapt, ik leefde geen dag meer." (Het Liberaal Archief wil Poma's oorlogsbelevenissen uitgeven, red.)

Met een diploma Chemie op zak begon Poma na de oorlog bij de Antwerpse Waterwerken. Politiek trad hij in de voetsporen van zijn vader, die van 1952 tot 1958 burgemeester van Wilrijk was. Maar pas in 1965, op zijn 45ste, werd hij senator. "Toen was ik al heel goed bevriend met Frans Grootjans (oud-directeur-generaal van De Nieuwe Gazet en oud-minister, red.). Een groot voorbeeld voor mij. We zijn 40 jaar samen op reis gegaan, tot 1997. Meestal in Zuid-Europa. We deelden dezelfde politieke visie. Hoe ouder we werden, hoe meer Frans me in vertrouwen nam."

Superminister in Amerika

In 1974 werd Poma staatssecretaris voor Leefmilieu. Dat zorgde wel eens voor verwarring. "In Angelsaksische landen is een 'Secretary of State' een superminister. Zo herinner ik me een vliegreis naar de V.S. Toen ik mijn functie daar verklapte, hebben ze me met alle égards behandeld. In eigen land was het lastiger. Ik moest het begrip 'leefmilieu' ingang doen vinden. Als scheikundige wist ik dat het met de milieuvervuiling de slechte kant opging. Met Jos De Saeger (CVP) als voogdijminister kon ik wel beter overweg dan met Leo Tindemans. Waarom? Dat moet je aan hem vragen. Misschien omdat we kandidaat waren in hetzelfde arrondissement? Hij is een zeer conservatief man."

Poma is ook nu nog begaan met milieuthema's. "De CO2-discussie heeft alle vroegere problemen naar het achterplan geduwd. Zelf ben ik er niet van overtuigd dat alléén CO2 de opwarming van het klimaat veroorzaakt."

MuHKA

Poma's invloedrijkste periode was die als minister van Cultuur in de eerste Vlaamse Executieve, van 1981 tot 1985. "Ik had wel 17 bevoegdheden. Eén van mijn realisaties was het Museum voor Hedendaagse Kunst Antwerpen. Ik heb ook de Filharmonie opgericht, de Zoo gered met een decreet en de weg bereid voor de commerciële televisie. Nieuw was ook de promotie van onze kunstenaars in het buitenland. En mijn idee voor sponsoring in de culturele wereld. Ondanks veel tegenkanting heb ik zo het geldgebrek van het Festival van Vlaanderen opgelost."

En er was de Bourlaschouwburg, een Antwerps topmonument. "Ik heb de restauratieplannen laten opmaken. Zowat het enige dossier waarin toenmalig burgemeester Bob Cools met mij akkoord ging."

Stilstand

De koekenstad ligt Poma zéér nauw aan het hart. "Daarom vind ik de stilstand in openbare werken zo pijnlijk. Eén helft van de Leien is aangelegd, laten ze de andere zo liggen? Of de premetro onder de Turnhoutsebaan: we wachten al 30 jaar! Toen ik staatssecretaris werd, lagen de werkzaamheden aan de Stadsschouwburg vijf jaar stil. Maar ik heb die wel afgewerkt."

Ook de Oosterweelverbinding doemt op. "Ik begrijp niet hoe Patrick Janssens en Kathleen Van Brempt eerst jàren het viaduct verdedigden, om dan op 24 uur hun kar helemaal te keren. Dan denk ik: daar zit iets achter, maar wàt? Neen, het is niet goed voor Antwerpen dat Janssens er nog zes jaar bijdoet. Hij kwam op dubieuze wijze in de politiek, ik ben niet vergeten hoe hij Leona Detiège kraakte."

Allen tegen Janssens

Maar of de oplossing van Open Vld komt? Poma betwijfelt het. "Onze partij heeft in Antwerpen nieuwe kopstukken nodig, maar ik zie niet meteen iemand. Dirk Van Mechelen had iets kunnen neerzetten in 2006, maar bleef in Kapellen. CD&V en Open Vld zijn weggeblazen omdat Janssens van de gemeenteraadsverkiezingen een duel met Filip Dewinter maakte. In 2012 een coalitie van Open Vld, CD&V en N-VA? Dat lijkt me gerechtvaardigd om de sp.a te verslaan. Al weet ik nù niet of Bart De Wever een betere burgemeester zou zijn."

Ongerust over immigratie

Karel Poma heeft een hekel aan extremisme. De oorlog leerde hem wat het verlies van vrijheid inhield. Maar hij is wel ongerust over de gevolgen van de immigratiegolf. "Immigratie had doorheen de geschiedenis vaak gunstige effecten. Nu lijkt me dat niet meer het geval. Zomaar de grenzen openzetten, kan niet. Ons beleid is mislukt. Quota zijn de enige oplossing. De overheid doet te weinig aan de veiligheid en het gevoel van onveiligheid. Gevaarlijk, want extreemrechts teert op de onvrede."

Dood

Als vrijzinnige bekijkt Poma de dood rationeel. "Ik moet niet klagen over het leven dat ik heb geleid. Ik heb er altijd naar gestreefd om zo gelukkig mogelijk te zijn. De dood is noodzakelijk om het leven in stand te houden. Ik ben niet bang, ik leg me neer bij de natuurwet."